Mos e zbut Perëndinë me fjalë

Shumë prej nesh, kemi një zakon të keq: e zbusim Perëndinë.

Ironia është që kjo vjen nga një motiv i mirë.

Duam ta njohim Perëndinë dhe madje të kemi një marrëdhënie me Të. Prandaj e vlerësojmë përjetimin tonë njerëzor, jo vetëm për të parë nëse jemi të kthyer nga Perëndia, por edhe të vlerësojmë nëse Perëndia është në këtë përjetim. Ky motiv mund të jetë i drejtë dhe i mirë, por nëse nuk kemi kujdes, mund të hamendësojmë se ajo që është e vërtetë për përjetimin tonë njerëzor, duhet të jetë e vërtetë edhe për Perëndinë, Krijuesin.

Pse e bëjmë këtë? Mund të mos e pranojmë kurrë, por shpesh hamendësojmë se Perëndia është thjesht një version më i madh dhe më i mirë i vetes tonë. Nëse kemi dashuri, Ai thjesht ka më tepër; nëse kemi fuqi, Ai thjesht ka më tepër; nëse kemi njohuri, Ai thjesht ka më tepër. Kjo është sindroma tepër e përhapur e super heroit. Dallimi mes jush dhe Perëndisë në këtë lloj mendësie, është thjesht sasior.

Kjo tendencë, edhe pse e zakonshme, është jashtëzakonisht e gabuar. Perëndia nuk është një version më i madh dhe i më i mirë i vetes tuaj; kjo thjesht e krijon Perëndinë në shëmbëllimin tuaj, gjë të cilën Shkrimi e quan idhujtari. Perëndia i Biblës, në kontrast është një lloj krejt tjetër qenieje; në të vërtetë, Ai është Qenia vetë (apo Qenia absolute, sikurse u pëlqente etërve të kishës të thoshin). Nuk ka asnjë si Ai! Ai është në një klasë më vete. Dallimi, atëherë, nuk është thjesht sasior; dallimi është cilësor. Sikurse tha dhe teologu mesjetar Anselmi: “Perëndia është dikush që nuk mund të konceptohet asnjë tjetër më i madh se Ai. Ai është Qenia e Përsosur”.

Pse është kështu?

Pakonceptueshmëri e pafundme

Perëndia është Qenia e Përsosur, për shkak se Ai nuk është thjesht i pakufizuar në masë, por është  gjithashtu i pafund në thelb. Ndërsa ne jemi krijesa të fundme, të lidhura nga kufizimet e pafundme, Perëndia nuk ka asnjë kufizim. Thelbi i Tij është i pavlerësueshëm, i pamatshëm, i pahetueshëm. Apo për ta thënë në mënyrë konkrete: “Perëndia është atributet e Tij në një masë të pafundme” (Psalmi 147:5).

Kjo, pra, do të thotë se çfarëdo dhe çdo gjë që e kufizon Perëndinë (ndryshimi, luhatjet emocionale, pjesët e ndashme, varësia te të tjerët, një sërë momentesh, kufizimi në një vend, mungesa e njohurisë, urtësisë, fuqisë) nuk mund të jetë e vërtetë për Të, sepse nuk do të ishte më Qenia e përsosur dhe e pafundme. Gjithashtu, do të thotë se në mënyrë më themelore, Perëndia ynë është i pakonceptueshëm. Nëse Ai është Qenia e pafundme, Ai nuk mund të kuptohet në mënyrë shteruese nga mendjet tona të fundme. Edhe Moisiu madje, i cili ishte ndoshta i vdekshmi i vetëm që iu afrua me pranë Krijuesit të pavdekshëm, nuk mund ta shihte dot lavdinë e Perëndisë dhe të jetonte (Eksodi 33:18-20).

Në momentin që mendon se ke kuptuar gjithçka rreth Perëndisë, mendohu dhe një herë, sepse ajo që ke kuptuar nuk është Perëndia.

 

Izraeli luftoi që ta mësonte këtë gjë. Ajo shkoi pas perëndive të kombeve, perëndi të cilat mund t’i shihte, t’i prekte dhe t’i manipulonte, perëndi të cilat madje mund t’i krijonte me duart e veta (Isaia 40:19-23). Nuk është kështu me Jahven; Ai është “Perëndia i përjetshëm”, “zgjuarsia e Tij është e panjohshme” (Isaia 40:28). Ai është i parrëfyeshëm. Në momentin që mendon se ke kuptuar gjithçka rreth Perëndisë, mendohu dhe një herë, sepse ajo që ke kuptuar nuk është Perëndia. Sikurse vëzhgoi dhe Tomas Akuina: “E pafundmja nuk mund të mbahet brenda të fundmes. Perëndia ekziston në pafundësi dhe asnjë gjë e fundme nuk mund ta kuptojë atë në mënyrë të pafundme”.

Le ta mendojmë sërish mënyrën si flasim për Perëndinë

Çfarë do të thotë kjo distancë e pafundme mes të fundmes dhe të pafundmes, për njohurinë tonë të Perëndisë? Do të thotë se mënyra se si e kërkojmë Atë, nuk është duke pretenduar që mund të kapim thelbin e Tij. Përkundrazi, ne e njohim Atë sipas veprave të Tij zbuluese.

Nëse dimë ndonjë gjë rreth Perëndisë, kjo është vetëm për shkak se Ai na e ka zbuluar ne. Dhe nëse përdorim gjuhën shprehimore të Kalvinit: “Është vetëm për shkak se Ai është përulur kaq poshtë sa të na pëshpëritë, sikurse nëna i pëshpërit foshnjës së sapolindur.” Ata që janë përulur prej pakonceptueshmërisë së Tij të pafundme, e dinë që kjo është e vërtetë: Zbulesa është dhuratë!

Si duhet ta ndikojë kjo, mënyrën si flasim rreth Perëndisë? Nëse Ai është Krijuesi i pafundmë dhe ne jemi krijesat e fundme, atëherë njohuria jonë për Të, madje edhe gjuha jonë rreth Tij, nuk mund të jetë e njëzëshme, sikur ne t’i njohim gjërat ashtu sikurse Perëndia i njeh ato. E pamundur! Përkundrazi, njohuria jonë për Perëndinë dhe të folurit tonë për Perëndinë është gjithmonë analogjik. Me fjalë të tjera, diçka mund të ketë ngjashmëri me diçka tjetër, edhe pse nuk është identike.

Kjo nuk duhet të na habisë. Ne nuk jemi Perëndi, por jemi krijuar sipas shëmbëlltyrës së Tij, jemi projektuar që në një farë mënyre ta reflektojmë Atë. Struktura jonë është analogjike nga natyra. Kështu janë dhe fjalët tona. Edhe pse fjalët tona të fundme nuk e shprehin në mënyrë shteruese lavdinë e Krijuesit tonë në dhe nga vetja e Tij (e njëzëshme), ato mund të thonë diçka të vërtetë rreth Tij, edhe pse në mënyrë të pjesshme (analogjike). Jo vetëm që ne shohim në mënyrë të turbullt, si në një pasqyrë (1 e Korintasve 13:1), por edhe na merret goja ndërsa përdorim fjalë të ngathëta, duke u bërë jehonë e “lartësive të Perëndisë aq sa mundemi” (Gregori i Madh).

Si mund të duket kjo në praktikë?

1. Kupto kush nuk është Perëndia

Së pari, do të thotë se duhet të kuptojmë se kush është Perëndia, për të folur për faktin se kush nuk është Ai. A e keni vënë re ndonjëherë se si disa atribute të caktuara (atribute që e mbrojnë qenien e pa komunikueshme të Perëndisë) bëjnë tamam këtë gjë? Ne jemi krijesa të fundme dhe si rrjedhim ndryshojmë, për mirë apo për keq; ne jemi të ndryshueshëm. Megjithatë, Perëndia jo! Ai nuk ndryshon: Ai është i pandryshueshëm. Ne jemi krijesa të fundme dhe si rrjedhim kemi luhatje emocionale; ne jemi të ndjeshëm. Perëndia jo! Ai nuk përjeton ndryshim emocional; Ai është i pandjeshëm. Ne jemi krijesa të fundme dhe si rrjedhim varemi nga Perëndia për ekzistencën dhe përmbushjen tonë. Perëndia jo! Ai nuk varet nga askush; Ai është Perëndia i vetëqenies, vetë-ekzistues dhe i vetë-mjaftueshëm.

Perëndia nuk është një version më i madh dhe i më i mirë i vetes tuaj; kjo thjesht e krijon Perëndinë në shëmbëllimin tuaj, gjë të cilën Shkrimi e quan idhujtari.

 

Të folurit tonë për Perëndinë do të përmirësohet, nëse e ruajmë veten nga të atribuarit e kufizimeve ndaj Perëndisë duke thënë së pari se çfarë nuk është Ai. Edhe kur përballeni në Shkrim me atribute hyjnore që janë të komunikueshme, që reflektohen te ju si krijesë në një mënyrë të vogël, gjithmonë mbani mend se ato janë të vërteta për Perëndinë në një mënyrë që për ju nuk janë të vërteta. Ju mund të doni, por Perëndia është dashuri dhe Ai është dashuri në një masë të pafundme. Ju mund të bëheni të shenjtë, por Perëndia është i shenjtë përjetësisht dhe në mënyrë të pandryshueshme; Ai është i shenjtë në një masë të pafundme.

2. Mos lexoni në mënyrë literalistike

Së dyti, do të thotë se duhet ta lexojmë Shkrimin, për të kuptuar atë fjalë për fjalë e në të vërtetë, pa e lexuar atë në mënyrë literalistike. Mund të mos e dini, por këtë gjë po bëni tashmë. Kur Shkrimi thotë se Perëndia ka sy, duar apo veshë, në mënyrë të natyrshme hamendësoni që këtu ka diçka analogjike. Kur Davidi lutet: “Më ruaj si beben e syrit tend” (Psalmi 17:8), nuk dilni në konkluzionin se Perëndia ka sy fizikë, ju e kuptoni që Qenia e pafundme nuk ka trup; Ai është frymë (Ligji i Përtërirë 4:12-16). Davidi është duke përdorur një gjuhë antropomorfike, gjuhë që përdor karakteristika njerëzore jo për t’i atribuar një trup Perëndisë, por për të përcjellë diçka në mënyrë metaforike, e cila është e vërtetë për Të. Në Psalmin 17:8, Davidi lutet për dashurinë e palëkundur të Perëndisë, për bekimin e besëlidhjes së Tij. A ka ndonjë mënyrë më të mirë për ta kërkuar këtë gjë?

E kuptojmë.

Është mjaft e habitshme që nuk e kuptojmë kur lexojmë pjesë që i atribuojnë ndryshim apo emocion njerëzor Perëndisë. Kur lexojmë që Perëndia u ‘pendua’ apo ‘i erdhi keq’, vrasim mendjen nëse Perëndia ndryshoi mendje apo nëse bëri një gabim. Kur lexojmë që Perëndia ‘vajton’, hamendësojmë që Ai duhet të jetë emocional dhe të përjetojë humbje. Ashtu sikurse gjuha antropomorfike shfrytëzon karakteristikat njerëzore, kështu dhe gjuha antropopatike shfrytëzon emocionet njerëzore. Kjo nuk është për shkak se Perëndia është një qenie e ndjeshme emocionale; si Perëndi i përjetshëm dhe i pandryshueshëm, Ai është i pandjeshëm, aq maksimalisht i gjallë saqë nuk mund të bëhet më tepër se atributet e Tij nga sa ka qenë përjetësisht.

Pse pra përdoret kjo gjuhë figurative? Kur Perëndia thotë se u pendua që e bëri Saulin mbret (1 e Samuelit 15:11), për shembull, autori po përpiqet të gjejë fjalën më të fortë në përjetimin tonë njerëzor për të përcjellë që tani Zoti i përjetshëm, i pandryshueshëm dhe i pandjeshëm, qëndron në gjykim mbi Saulin për shkak të tradhtisë së tij dhe plani i Perëndisë, i cili ka qenë gjithmonë që të ngrejë një mbret sipas zemrës së Tij, tani është shumë pranë (15:28). Sikurse them në librin tim None Greater: “Në vend që të dëshmojmë një ndryshim në Perëndinë; madje një ndryshim emocional, ne po dëshmojmë efektet e vullnetit të Perëndisë mbi krijesat e Tij”.

Është e qartë që nuk ka ndryshim në Perëndinë kur Sauli u përgjërua për t’u kthyer, sikur të kishte mundësi ta manipulonte Perëndinë ashtu si bëhej me perënditë e ndjeshme të kombeve. Samueli e korrigjon doktrinën e Saulit për Perëndinë dhe ndoshta edhe doktrinën tonë: “Lavdia e Izraelit nuk do të gënjejë dhe nuk do të pendohet, sepse ai nuk është njeri që pendohet” (1 Samueli 15:29).

Ne shohim dritë, në dritën e Tij

Si ungjillorë modernë, kemi nevojë të dëgjojmë sërish këtë paralajmërim nga Tertuliani (160-200 pas K.):

Është qartësisht absurde që ju t’i vishni Perëndisë karakteristika njerëzore në vend që t’i vishni njeriut karakteristika hyjnore; që ta vishni Perëndinë në ngjashmërinë e njeriut, në vend që të vishni njeriun me shëmbëlltyrën e Perëndisë.

Nëse të folurit tonë për Perëndinë nuk e respekton Atë që është i pakonceptueshëm, rrezikojmë të adhurojmë një version të përlëvduar të vetë ngjashmërisë tonë. Nëse kemi një qëndrim të përulur, besim që kërkon të kuptojë, atëherë belbëzimi ynë kthehet në adhurim. Ne qëndrojmë të mahnitur dhe rrëfejmë bashkë me Palin që Perëndia ynë ‘rri në dritë të paafrueshme’ (1 Timotetu 6:16). Vetëm në ‘dritën e Tij ne shohim dritën’ (Psalmi 36:9).